Table of Contents
- Waarom het format ertoe doet: meer dan alleen ‘online’
- Je digitale-detectiveset: eerste aanwijzingen
- De code kraken: boeken, rapporten en hoofdstukken
- Navigeren tussen tijdschriftartikelen en boekhoofdstukken
- Als aanwijzingen niet kloppen: andere formats verkennen
- Bibliotheektools to the rescue: eenvoudiger identificeren
- Nog onzeker? Vraag hulp!
Video bekijken: “Format matters! How to be a digital detective” door University of Reading Library
Online gevonden is niet hetzelfde als ‘een website’. Dat is de hoofdboodschap van deze heldere tutorial: leer het format herkennen — boek, rapport, tijdschriftartikel of boekhoofdstuk — zodat je betrouwbaarheid kunt inschatten en correct kunt citeren.
Hook Je zoekt, klikt en — daar is-ie: een PDF. Maar wat ís het precies? Een boek, een rapport, een hoofdstuk, een artikel? Als je het format niet herkent, kun je de betrouwbaarheid lastig wegen en bijna zeker niet correct citeren. Deze gids zet je op het spoor met concrete aanwijzingen die je meteen kunt toepassen.
Wat je gaat leren
- Hoe je zoekresultaten en URLs leest als eerste ‘bewijsmateriaal’.
- Welke kenmerken boeken en rapporten verraden (cover, uitgever, plaats, ISBN).
- Hoe je aan tweede titels, volume- en paginanummers ziet of iets een artikel of een hoofdstuk is.
- Wanneer je andere formats moet overwegen (krantenartikel, handschrift, juridische tekst, webpagina).
- Hoe bibliotheektools (Blackboard, Summon, Enterprise) het werk voor je vereenvoudigen en citeren helpen.
Waarom het format ertoe doet: meer dan alleen ‘online’ Online toegang zegt niets over het type bron. Een zoekopdracht kan van alles opleveren: boeken, tijdschriftartikelen, films, nieuwsberichten, conferentiepapers of gedigitaliseerde manuscripten. Elk format heeft zijn eigen betrouwbaarheidssignalen en vereist andere citatie-elementen.
Begrijp: voordat je correct kunt verwijzen, moet je weten wat je voor je hebt. Referenties voor verschillende formats bevatten verschillende elementen en worden anders opgemaakt. Dat bepaalt óók hoe geschikt de informatie is voor jouw onderzoek of scriptie.
Snel check - Is het een PDF? Dan is het vaak minder evident wat het format is. Je speurwerk begint op de eerste pagina’s: titel(blad), auteurs/redactie, uitgever, plaats en jaar.
Je digitale-detectiveset: eerste aanwijzingen Unpacking Search Engine Results (URLs & ‘Cited by’) Begin in de zoekresultaten. De webadresregel geeft vaak een hint: eindigt de URL op ‘/chapter/’ of staat er ‘/publications/’? Zie je ‘Cited by’ met een getal onder de titel, dan wijst dat meestal op een academische bron — vaak een tijdschriftartikel, soms een boek of hoofdstuk.
Let op
- Neem de URL niet letterlijk als bewijs; het is een aanwijzing, geen definitieve identificatie. Combineer met wat je in het document zelf vindt.
De mysterie-PDF: waar begin je? Open de PDF en check de openingspagina’s. Staat er een duidelijke titelpagina met titel en auteurs of editors? Vind je direct (of enkele pagina’s later) een uitgever en plaats van uitgave? Een ISBN is de doorslaggevende aanwijzing: het is een boek.
Pro tip
- Blader een paar pagina’s verder als de eerste bladzijde karig is. Publicatiegegevens staan vaak net ná de titelpagina.
De code kraken: boeken, rapporten en hoofdstukken Clue 1: de coverpagina en het ISBN Een volledige boek-PDF toont meestal een cover of titelblad met titel, auteur(s)/editor(s) en uitgever (in de video: bijvoorbeeld Wiley Blackwell). Enkele pagina’s later vind je vaak plaats van uitgave (bijv. Chichester) en het jaar (bijv. 2015). Een ISBN is je definitieve bewijs.
Clue 2: rapporten vs. boeken — waar let je op? Rapporten zijn doorgaans korter dan boeken. Zoek naar woorden als ‘working paper’, ‘research report’, ‘discussion paper’ of ‘technical report’. De cover en titelpagina zijn soms gecombineerd; je ziet dan titel, auteurs en de organisatie als ‘uitgever’ (bijv. Oxfam India), plus datum. Staat de plaats van publicatie erbij (bijv. New Delhi), dan kun je het net als een boek citeren; ontbreekt die, noteer de webadres-URL en de datum waarop je het hebt geraadpleegd.
Snel check
- Boek: titelblad + uitgever + plaats + jaar + (idealiter) ISBN.
- Rapport: sleutelwoorden in de titel/pagina’s + organisatie + datum + mogelijk adres; bij ontbrekende plaats voeg je URL en raadpleegdatum toe.
Clue 3: tweede titels en volumenummers Kun je op elke pagina boven- of onderaan een tweede titel vinden? Dan is je PDF onderdeel van iets groters: een tijdschriftartikel of een boekhoofdstuk.
- Zie je na die tweede titel cijfers, zoals een volumenummer en een paginabereik (bijv. ‘12: 270–286’)? Dan heb je een tijdschriftartikel te pakken. Deze gegevens gebruik je integraal bij het citeren.
- Ontbreken dergelijke nummers? Dan gaat het waarschijnlijk om een boekhoofdstuk.
Navigeren tussen tijdschriftartikelen en boekhoofdstukken Tijdschriftartikelen: abstracts en DOIs De openingspagina van een tijdschriftartikel bevat vaak een abstract — een extra aanwijzing (al hebben sommige hoofdstukken dat ook). Je ziet doorgaans de tijdschrifttitel en details als volume en paginanummers. Let op ‘born digital’-journals zonder volume- of paginanummers: hier staat boven de titel vaak ‘Research article’ en onderaan de tijdschrifttitel (bijv. PLOS ONE). In dat geval hoort de DOI-URL in je citaat.
Let op
- Niet alle artikelen volgen exact hetzelfde stramien. Neem de tijd om kop- en voetteksten, en sectiekoppen door te lopen.
Boekhoofdstukken: hoofdstuknummers en de rest vinden Een boekhoofdstuk herken je vaak direct aan ‘Chapter X’ (of Hoofdstuk X) en een hoofdstuktitel op de eerste pagina. Soms toont de footer de boek- en publicatiedetails die je nodig hebt; soms ontbreken die en moet je extra speuren. Zoek dan op auteur + hoofdstuktitel om de hoofdvermelding (het boek) te vinden, zodat je uitgever, plaats en jaar kunt noteren.
Pro tip
- Check systematisch: Hoofdstuktitel? Hoofdstuknummer? Boektitel ergens zichtbaar? Zo niet, dan via zoekmachines of catalogi het volledige boek opsporen en de gegevens aanvullen.
Wanneer aanwijzingen niet kloppen: andere formats verkennen Soms stapelen de hints zich op zonder eenduidige richting. Forceer geen conclusie. Het kan gaan om:
- Krantenartikel
- Manuscript
- Juridisch document
- ‘Gewone’ webpagina
Bij elk van deze formats gelden andere conventies voor betrouwbaarheid en citeren. Herken je geen ISBN, geen volumenummers en geen tweede titel, dan wijst dat al in deze richting.
Let op
- Het is prima om te concluderen dat je (nog) niet zeker weet welk format het is. Dat is precies het moment om bibliotheektools in te zetten.
Bibliotheektools to the rescue: eenvoudiger identificeren
- Blackboard: de leeslijst van je module labelt elk item duidelijk (artikel, boek, document, enz.).
- Summon (discovery service): zoekt over onderwerpen heen en toont meteen het format; de ‘cite’-tool helpt bij correcte referenties.
- Enterprise (catalogus) voor boeken: bevat alle vitale citatiegegevens, inclusief plaats van uitgave en uitgever.
Snel check
- Kun je het format in één oogopslag zien? Ja: dan direct de juiste citatievelden verzamelen. Nee: terug naar de PDF en de clues (cover, tweede titel, volume/pagina’s) nalopen.
Nog onzeker? Vraag hulp! Blijft de casus onopgelost? Neem contact op met je Academic Liaison Librarian. Zij helpen je graag om het format te identificeren en je verwijzing te perfectioneren.
Uit de reacties Er waren geen publieke reacties beschikbaar om samen te vatten of te citeren. Heb je zelf een praktische tip of herkenbare valkuil rond format-herkenning? Deel ‘m vooral — zo helpen we elkaar scherper te citeren.
Let op: valkuilen en snelle fixes
- Valkuil: Alles wat online staat als ‘website’ citeren. Fix: Start met format-check: ISBN? Tweede titel? Volume- en paginanummers? Abstract/DOI?
- Valkuil: Rapport aanzien voor boek omdat het een cover heeft. Fix: Zoek op kernwoorden als ‘working paper’, ‘technical report’ en op de organisatie als ‘uitgever’.
- Valkuil: Born-digital artikel zonder volume/paginanummers niet herkennen. Fix: Let op labels als ‘Research article’ en noteer de DOI.
- Valkuil: Te snel concluderen bij onvolledige PDF-informatie. Fix: Gebruik Summon of de catalogus om missende details (boekgegevens) te vinden; noteer zo nodig URL + raadpleegdatum.
Mini-casussen: van aanwijzing naar format Casus A: De URL eindigt op /chapter/, de PDF toont een hoofdstuktitel en een doorlopende nummering in subsecties. Geen volumenummer zichtbaar, wel een boektitel in de footer. Diagnose: boekhoofdstuk. Actie: zoek (indien nodig) het volledige boek op voor uitgever, plaats en jaar.
Casus B: De openingspagina toont een abstract, onderaan staat de tijdschrifttitel met ‘12: 270–286’. Diagnose: tijdschriftartikel. Actie: noteer volumedeel en paginabereik; check of er een DOI is.
Casus C: Er staat ‘Discussion paper’ prominent op de titelpagina, met een organisatie en een stad, maar geen ISBN. Diagnose: rapport. Actie: als plaats ontbreekt, voeg URL en raadpleegdatum toe.
Casus D: Titelpagina, auteur(s), uitgever en een ISBN. Diagnose: boek. Actie: verzamel alle boekgegevens voor een volledige referentie.
Micro-checklist voor jouw volgende PDF 1) Eerste pagina’s: titel, auteur(s)/editor(s), uitgever, plaats, jaar, ISBN? 2) Kop/voet elke pagina: tweede titel (journal/boek) zichtbaar? 3) Na tweede titel: volumedeel + paginanummers (artikel) of hoofdstuknummer (hoofdstuk)? 4) Geen match? Overweeg krant, manuscript, juridisch document of webpagina en raadpleeg tools. 5) Finaliseer: verzamel alle citatie-elementen of noteer URL + raadpleegdatum als vereist.
Pro tip
- Werk met een ‘bewijslogboekje’: noteer per bron welke aanwijzingen je vond (URL-hints, ISBN, tweede titel, volume/pagina’s, DOI). Zo houd je overzicht en kun je verantwoording afleggen in je methode of bij peerfeedback.
Relevante termen in de praktijk Wanneer je zoekt, kom je soms product- of merknamen tegen die niets over het format zeggen. Ze zijn op zichzelf geen bewijs; behandel ze als context of zoekterm. Voorbeeld: je kunt een PDF-handleiding of een promotionele webpagina vinden, maar dat maakt het nog geen journalartikel of boek. Een zoekterm als magnetisch borduurringen kan bijvoorbeeld leiden naar uiteenlopende online items — van productpagina’s tot gebruikershandleidingen — die je elk op hun eigen formatkenmerken moet beoordelen.
Evenzo geldt: een merknaam of model in de tekst bewijst niet dat je een ‘academische bron’ leest. Met mighty hoop in je zoekvak kun je op een blog, een brochure-PDF of een forumpost belanden. Identificeer eerst het format, dán pas citeren.
Nog een voorbeeld: een PDF met een technische gids kan lijken op een rapport; check dan expliciet of er ‘technical report’ of gelijksoortige labels staan. Een zoekpad dat begint bij snap hoop monster kan zo uitkomen bij een document dat je moet labelen als ‘document’ of ‘webpagina’ in plaats van ‘artikel’.
Soms zijn er merkspecifieke termen, maar blijft de vraag: is dit een webpagina, een handleiding (document), of een artikel? Stel dat je zoekt op brother borduurmachine en je vindt een PDF zonder duidelijke uitgever of volume/paginanummers; dan is extra speurwerk vereist. Gebruik Summon of een catalogus om te checken of het onderdeel is van een groter werk, of enkel een los document.
Keywords kunnen ook verwarrend lijken: een term als babylock magnetisch borduurring of bernina magnetisch borduurring in de titel zegt niets over het format van de bron zelf. Zoek verder naar de structurele aanwijzingen die in deze gids beschreven staan.
Tot slot: bij technische termen zoals magnetisch frame for borduurmachine of modellen zoals tajima borduurring geldt dezelfde logica. Laat je niet afleiden door merk of product; het format bepaal je via cover/ISBN, tweede titel, volume/pagina’s of een expliciete aanduiding (bijv. ‘Research article’ of ‘technical report’).
Veelgemaakte vragen (kort)
- Waarom is het belangrijk om het format te kennen? Omdat het je helpt de betrouwbaarheid te beoordelen, te bepalen of het past bij je vraag, en je correct te laten citeren.
- Wat zegt een ISBN? Het is de unieke boekidentifier. Zie je een ISBN, dan is het een boek.
- PDF: artikel of hoofdstuk? Zoek de tweede titel (tijdschrift of boek). Zie je volumedeel en paginabereik, dan is het meestal een artikel; zie je een hoofdstuknummer, dan is het een boekhoofdstuk.
- Geen cover of onduidelijke details? Check de tweede titel. Blijft het vaag, gebruik Summon of de catalogus; vraag anders hulp aan je Academic Liaison Librarian.
Afronding Format-herkenning is geen gokwerk maar een set herkenbare aanwijzingen. Begin bij de URL-hints, verplaats je blik naar cover en titelblad, zoek een tweede titel en cijfers die duiden op volume en pagina’s, en houd bij born-digital journals rekening met DOI’s. Waar nodig helpen bibliotheektools je moeiteloos aan het juiste label en alle citatie-elementen. Zo bouw je betrouwbare literatuurlijsten — en scoor je punten op nauwkeurigheid en academische integriteit.